Στη σφαίρα της υπερβολής

Ειναι κάποιος μελαγχολικός, με λόγο και αιτία; Εχει κατάθλιψη, περίπου οπως λέμε έχεισυνάχι. Θρηνεί κανεις παρατεταμένα την απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου; Δεν ειναι ικανός να "διαχειριστεί" το πένθος του (μέχρι πρόσφατα, τα μόνα αντικείμενα "διαχείρισης" που γνωρίζαμε ήταν οι επιχειρήσεις, οι οργανισμοί, άντε και οι πολυκατοικίες. Τώρα μιλάμε με άνεση ειδικού για "διαχείριση" συναισθημάτων).
Meriel Jane Waissman via Getty Images

Με κάνει να απορώ κάποιες φορές (όταν δεν παρασύρομαι απο την ρύμη του λόγου) το πόσο εύκολα χρησιμοποιούμε εκφράσεις και χαρακτηρισμούς για να βάλουμε ταμπέλες σε πρόσωπα και, κυρίως, στις συμπεριφορές τους. Κι αναρωτιέμαι αν αυτή η συνήθεια μας ειναι ανώδυνη ή μήπως τελικά ειναι και λίγο παραμορφωτική της πραγματικότητας και καταλήγει σε κλισέ και προκατειλημμένες κρίσεις με ό,τι αυτό συνεπαγεται για την κοινωνική συμπεριφορά μας.

Μερικά παραδείγματα για να εξηγήσω τι εννοώ:

Ειναι κάποιος μελαγχολικός, με λόγο και αιτία; Εχει κατάθλιψη περίπου οπως λέμε, έχει συνάχι. Θρηνεί κανεις παρατεταμένα την απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου; Δεν ειναι ικανός να " διαχειριστεί" το πένθος του (μέχρι πρόσφατα, τα μόνα αντικείμενα "διαχείρισης" που γνωρίζαμε ήταν οι επιχειρήσεις, οι οργανισμοί, άντε και οι πολυκατοικίες. Τώρα μιλάμε με άνεση ειδικού για "διαχείριση" συναισθημάτων). Τρώει κάποια φυσιολογικά, χωρίς να στερείται τίποτα και παραμένει λεπτή; Ειναι , σίγουρα ανορεξική, ποιος ξέρει τι παίρνει ή πόσους εμετούς κάνει το γεγονός ότι μπορεί απλως να εχει καλα γονίδια και μεταβολισμό δεν ειναι προφανώς η εξήγηση. Αντίστοιχα , αν κάποιος ειναι απλά λαίμαργος είναι, βέβαια, βουλιμικός.

Ειναι κάποιος ιδιαίτερα επιμελής, έστω αγχώδης, στις επαγγελματικές και καθημερινές του υποχρεώσεις; Άλλοτε θα τον χαρακτηρίζαμε ευσυνείδητο, άνθρωπο με φιλότιμο. Σημερα, ειναι ύποπτος για διαταραχή ψυχαναγκαστικης συμπεριφοράς.Ένα ζωηρό παιδί στο σχολείο, γρήγορα θα χαρακτηριστεί υπέρκινητικό, με έλλειψη ικανότητας συγκέντρωσης (αν κιόλας ονειροπολεί ενίοτε στο,πιθανώς βαρετό, μάθημα, κινδυνεύει να το πούμε και διπολικό!).

Και μήπως δεν ειναι λίγο ανησυχητική ως προς την ακρίβεια της διάγνωσης η αύξηση των διαγνωσμένων δυσλεκτικών, όταν μπορεί να πρόκειται απλώς για μια κλασική αλλα απλή περίπτωση εξαιρετικά ανορθόγραφου ατόμου; Παρεμπιπτόντως , πρόσφατα μου προκάλεσε μεγαλη έκπληξη ότι τα "κέντρα λογοθεραπείας" ξεπηδούν σαν μανιτάρια , ή μαλλον σαν...φαρμακεία: μέτρησα 4 τέτοια σε μια γειτονιά σε ακτίνα 2 το πολυ χιλιομέτρων. Κάτι που μου θύμισε μια περίπτωση γνωστών μου, οι οποίοι ανησύχησαν ιδιαίτερα όταν το ηλικίας δυο ετών παιδάκι τους καθυστερούσε να μιλήσει αλλά τους διέφυγε το γεγονός ότι το παιδάκι το πρόσεχε τις πολλες ώρες απουσίας τους, μια αλλοδαπή κυρία που δεν του μίλαγε καθόλου.

Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την ευκολία με την οποία μπορούμε να

προμηθευόμαστε στη χώρα μας φάρμακα, χωρίς συνταγή, ίσως εξηγείται το κατά συνέπεια πολύ ανησυχητικό γεγονός της αύξησης κατανάλωσης των λεγόμενων ψυχοτρόπων φαρμάκων. Με φρίκη άκουσα μια μέρα μια φίλη να μου λέει καταχαρουμενη ότι ειναι τοσο ευχαριστημένη απο ένα αντικαταθλιπτικό που της έγραψε ο ψυχίατρος της που...το δίνει και στους εφήβους γιούς της και μάλιστα με περισσή σιγουριά θα το έδινε και στον άντρα της!Έτσι, ελαφρά τη καρδία, οπως δίνουμε...βιταμίνες.

Μ´αυτο και με αλλα παρόμοια, δεν εννοώ βέβαια ότι η σύγχρονη ζωή μας και ειδικά τα τελευταία χρονια δεν μας έχει επιβαρύνει με δυσλειτουργιες ή και παθολογικές συμπεριφορές, ούτε προς Θεού αμφισβητώ ως...μη ειδικός τις σύγχρονες διαγνωστικές μεθόδους που έχουν αναπτυχθεί στον τομέα της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής.

Στέκομαι μονο με συγκρατημένη απαισιοδοξία και απορία απέναντι σε αυτό το φαινόμενο της υπερβολής και της μεγαλοποίησης (ανάμεσα σε άλλες πολλές του εκδηλώσεις στην κοινωνία μας), ιδιαίτερα μάλιστα σε αυτή τη χώρα που ο (αρχαίος, δυστυχώς) πολιτισμός της θεμελιώθηκε ουσιαστικά πάνω στο Μέτρο και στην Αρμονία. Κι αναρωτιέμαι μήπως κι αυτό το φαινόμενο, του να χαρακτηρίζουμε με υπερβολή και να απονέμουμε " ταμπέλες" με περισση ευκολία ειναι ακόμα ένα λυπηρό δείγμα του ποσο οι δεσμοί μας με αυτό μας τον περίφημο αρχαίο πολιτισμό μας ειναι τελικά πολυ χαλαροί και...άνετοι.