Λόγω της πανδημίας έχει ενταθεί ένα φαινόμενο, το οποίο φυσικά προϋπήρχε. Η ανάγκη για απόδοση ευθυνών. Η κατάσταση με τον κορονοϊό έχει αρχίσει και ξεφεύγει και φυσικά για να νιώσουμε πως υπάρχει κάποια αίσθηση ελέγχου πρέπει να βρούμε ποιος φταίει. Κάποιος κάτι δεν κάνει καλά. Η κυβέρνηση, οι επιστήμονες, οι διευθυντές των σχολείων, οι δήμαρχοι, οι δημοσιογράφοι, οι μαμάδες που βγάζουν τα παιδιά τους να παίξουν στις πλατείες, οι νέοι που χορεύουν, ο σερβιτόρος που κατέβασε λίγο τη μάσκα του. Σε μια ακραία μορφή αυτού του φαινομένου φανταζόμαστε κάποιους μυστήριους, ισχυρούς, παντοδύναμους ανθρώπους, που σχεδιάζουν να μας ελέγχουν σε λίγο με μικροτσίπ. Κάποιος πρέπει πάντα να φταίει.
Το μεγάλο πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι ότι ποτέ δεν φταίμε εμείς σε τίποτα. Ποτέ δεν αναλαμβάνουμε ευθύνη για τη δυστυχία μας, για τα λάθη μας, για τις κακές μας σχέσεις, για τα προβλήματά μας. Αρνούμαστε πεισματικά να τοποθετηθούμε ενήλικα μέσα σε έναν ατελή κόσμο και προτιμάμε να απογοητεύομαστε από την πραγματικότητα γύρω μας όπως απογοητεύεται ένας έφηβος, όταν καταλαβαίνει ότι οι γονείς του έχουν αδυναμίες. Αντιδρούμε με θυμό, με κατηγορίες, με αποδιοπομπαίους τράγους, με περιφρόνηση, με υπεροψία και φυσικά τα δικά μας χέρια είναι πάντα καθαρά. Οι δικοί μας καθρέφτες δεν δείχνουν ποτέ ελαττώματα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό των γονιών και των εκπαιδευτικών. Κάποιοι γονείς μιλούν υποτιμητικά για τους δασκάλους και τους θεωρούν υπεύθυνους για τη σχολική αποτυχία ή τις δυσκολίες του παιδιού τους. Αντίστοιχα κάποιοι δάσκαλοι αποδίδουν όλες τις ευθύνες στους γονείς και νίπτουν τας χείρας τους. Γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να καταλάβουμε πως κάθε κατάσταση επηρεάζεται από δυνάμεις, που αν δεν συνεργαστούν θα φέρουν μόνο προβλήματα; Γιατί αρνούμαστε να κατανοήσουμε ο ένας τη δύσκολη θέση του άλλου και περιμένουμε μόνο να είναι πάντα αποτελεσματικός και στα μέτρα μας;
Τα μικρά παιδιά θεωρούν πως οι γονείς τους είναι παντοδύναμοι και τέλειοι. Προφανώς τόσο λίγο έχουμε ωριμάσει που αναμένουμε αυτήν την παντοδυναμία και την τελειότητα όπου κι αν βρισκόμαστε. Αληθινός ενήλικας είναι αυτός που καταλαβαίνει ότι ο κόσμος δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ τέλειος και ότι κάθε του επιλογή έχει ένα κόστος. Τα λάθη του έχουν συνέπειες και τελικά μπορεί να αλλάξει μόνο τον εαυτό του και εκεί πρέπει να εστιάσει. Δυστυχώς έχουμε εκπαιδευτεί να αντιδρούμε στη ματαίωση αναζητώντας κάποιον για να ξεσπάσουμε. Ακόμη πιο δυστυχώς έτσι εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας. Και έτσι ο κύκλος αυτός της αναζήτησης ευθυνών, της μόνιμης οργής που ανακυκλώνεται όχι μόνο δεν σπάει αλλά και μέσω των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης γίνεται πιο δυνατός. Νομίζω πως μερικές φορές το πρόβλημά μας είναι ότι δεν αντέχουμε την ίδια τη ζωή και τους νόμους της. Δεν αντέχουμε τη δική μας ανθρώπινη αδυναμία. Είναι σημαντικό ωστόσο να καταλάβουμε πως ανάληψη ευθύνης δεν σημαίνει αυτομαστίγωμα και ενοχή. Χρειάζεται να αποδεχόμαστε τις ατέλειες και τα λάθη μας και να προχωράμε μαθαίνοντας από αυτά. Μόνο έτσι εξελισσόμαστε.
Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο να καταπιεί κανείς τη διαφθορά, την αδικία, την ανισότητα. Η διεκδίκηση είναι μια απαραίτητη δεξιότητα και πρέπει να αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματά μας, ωστόσο είναι άλλο να διαμαρτυρόμαστε και άλλο να ξεσπάμε χωρίς λογική στον διπλανό μας. Ο αδερφός του Τζορτζ Φλόιντ, που δολοφονήθηκε πρόσφατα τόσο αποτρόπαια από αστυνομικό, έκανε έκκληση για ειρηνικές διαδηλώσεις. «Μορφωθείτε και μάθετε για ποιον ψηφίζετε. ’Ετσι θα τους χτυπήσουμε. Γιατί είμαστε πολλοί! Είμαστε πολλοί! Είμαστε πολλοί! Και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε ειρηνικά. Κάντε το ειρηνικά, σας παρακαλώ», είπε.
«Αν προσθέσουμε άπειρα μηδενικά δεν πρόκειται να φτιάξουμε ποτέ μια μονάδα. Κατά τον ίδιο τρόπο και η αξία κάποιας κοινότητας εξαρτάται από το ηθικό και πνευματικό ανάστημα των ατόμων που τη συγκροτούν», γράφει ο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ. Ο ίδιος είπε πως το καλό και το κακό υπάρχει σε κάθε άνθρωπο, ωστόσο δεν αντέχουμε να δούμε το σκοτεινό μας κομμάτι και το προβάλλουμε στους γύρω μας. Κι όμως ό,τι μας ενοχλεί πολύ έντονα στους άλλους είναι και δικό μας κομμάτι. Αν θέλουμε λοιπόν έναν κόσμο χωρίς αδικία, ανυπακοή, φασισμό, απληστία, προκαταλήψεις, σκουπίδια στην τηλεόραση, ας τολμήσουμε πρώτα όλα αυτά να τα αναγνωρίσουμε μέσα μας.